Translate

Τρίτη 28 Μαΐου 2019

ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑ-ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ (ΚΡΙΤΙΚΗ)


To ποιητικό ηχόχρωμα της φωνής της Μαργαρίτας Αρβανίτη, πάλλεται από το δυσερμήνευτο και δυσανάγνωστο παρόν, στην ποιητική της συλλογή με τον τίτλο "ΑΝΑ-ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ", εκδόσεις "ΚΑΚΤΟΣ", Αθήνα 2018.

Στους ιδιαίτερους καιρούς, που διάγουμε, με όχημα τους κοινωνικούς της προβληματισμούς, η ποιήτρια οδεύει στοχαστικά προς τις ατραπούς της εγρήγορσης και της αφύπνισης. Το ποιητικό της στασίδι δονείται από την πεζή και στείρα πραγματικότητα. Ανασκάπτει τις καθημερινές τραγωδίες μας, κραυγάζει με τα επώδυνα, πενθεί για τα ανεκπλήρωτα, για τα απωλεσθέντα. Η ποίησή της, συνδαιτυμόνας των παθών, συμπάσχουσα και μυροφόρα συνάμα, σε Σταυρούς, Γολγοθάδες και αποκαθηλώσεις, αντιστέκεται και επαναστατεί, ανάσταση αιτεί.


"Ορειβατώ./ Πετροβατώ./ Κρημνοβατώ χωρίς σχοινοπαρέα..." γράφει η ποιήτρια και μας καλεί να δράσουμε, μπρος στο "θέατρο του παραλόγου", να επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους μας, να ανασυνταχθούμε, να ανακατευθύνουμε τους κοινωνικούς και προσωπικούς μας ρόλους, με στοχασμούς και αναστοχασμούς, με αναρριχήσεις "στα δύσβατα του νου" και στην "ανάγλυφη ορθοπλαγιά/ της γνώσης" .


Αλλά και λυτρωτική η ποίηση της Μ.Α. με το ιαματικό της γιατροσόφι να καθαγιάζει τους πόνους, να καταλαγιάζει τους καημούς. Η ποιήτρια, σε τούτη την ψυχική της κατάθεση, επιστρατεύει τη σμίλη του χρέους και της ευθύνης απέναντι στην άνυδρη και επιδερμική ζωή και τη χρησιμοποιεί επάξια, γόνιμα και εποικοδομητικά. Ο εγκλωβισμένος άνθρωπος, πίσω από της ζωής τα ατσάλινα συρματοπλέγματα, με τη στίγμα της αρχαίας τραγωδίας από τα γενοφάσκια του, λαβωμένος στη σάρκα και στην ποδηγετημένη ύπαρξή του, δυσανασχετεί, οδύρεται, καταρρέει. Με μια αλληλουχία μικρών και μεγάλων θανάτων καταλήγει στην απέναντι όχθη. Η ποιότητα ζωής όμως στο ενδιάμεσο είναι η νίκη του, το κέρδος, υποστηρίζει η Μ.Α. 

                                                                            
Γράφει στη σελ. 23: "Nα νικήσω θέλω / τα εμπόδια του βουνού / Στόχος μου η κορυφή, / να συναντήσω εκεί / με την ανατολή / των επαναπροσδιορισμών / την έσχατη πραγματικότητα, / εξόριστη του τύραννου των εικασιών, / θεματοφύλακα της πλάνης των λαών..."
 

Μια σειρά από διαπιστώσεις της ποιήτριας σε υποκειμενικούς προβληματισμούς, που διακατέχονται όμως από αντικειμενική και διαχρονική ισχύ, καλούν τον άνθρωπο σε επανεκκίνηση. Η περηφάνια μας έγινε κάλπικη, μάτωσε από την οικονομική και πνευματική κρίση. Στενάζουν οι ανθρώπινες σκιές πίσω από τα λουκέτα της πτώχευσης, ματώνουν τα ξενιτεμένα παιδιά μας, αιμορραγούμε από την ερημία της ψυχής μας, την προδομένη ζωή, από τις πολεμικές απειλές, την βάσανο της τρομοκρατίας. Σε τούτον τον εύθραυστο, τον σαρακοφαγωμένο ορίζοντα, τον αδηφάγο ρου, καταφθάνει ο λόγος και η επικουρία του ποιητικού υποκειμένου. Στο αγριάρμενο,, το δυσβάσταχτο σήμερα, σε τούτη την αλγεινή σύμπραξη ζωής και θανάτου, η Μ. Α. ορθώνει το αγωνιστικό της παράστημα και προτείνει πορεία μεταστροφής, ανακατεύθυνση, αλλαγή πλεύσης, μια στάση ζωής, που, όπως φαίνεται, ακολουθεί και η ίδια. 
                                                                    
Διαβάζουμε στη σελ. 33: "Στην αρκούδα που βρυχάται / προστρέχουν οι ποιμένες / προδότες και προσκυνημένοι. / Ούτε ερίφια εμείς / λιοντάρια είμαστε / από γενιά ηρώων ξεκομμένοι..."


Με πολλά πεζολογικά στοιχεία, με αποφθεγματικό λόγο, με σοβαρό, λιτό, προτρεπτικό και διδακτικό ύφος, η γραφή της Μ.Α. μέσα από κοινωνικές αναφορές, εκφράζει την οργισμένη της αντίδραση στην αντιποιητικότητα της εποχής μας, στην εκμετάλλευση του ανθρώπου, στην αλαζονική εξουσία, στον κοινωνικό εκφυλισμό, τη φρίκη του πολέμου, τον χαμένο παράδεισο. Χωρίς ψευδαισθήσεις και παροράματα, χωρίς αισθηματισμούς και ατομοκεντρισμούς, με ρεαλιστική γλώσσα, η ποιήτρια διακρίνει τα πελιδνά και τα βραχώδη, κατεδαφίζει ποιητικά το ωραιοποιημένο, το κάλπικο κοινωνικό γίγνεσθαι και διεισδύει με τη γραφή της, σε κοινωνικές-υπαρξιακές αναζητήσεις και αναθεωρήσεις.


Αναλαμβάνει ενεργό ρόλο δράσης με δρομολογημένη την ειλικρίνεια είτε γράφοντας σε α ενικό πρόσωπο -κάνοντας μονόλογο  συνενοχής και ευθύνης- είτε σε β  για να προσδώσει αμεσότητα, να ευαισθητοποιήσει ή και σε γ πρόσωπο για να προσδώσει αντικειμενικότητα. Η χρήση της Προστακτικής είναι μια ιδιαίτερη γλωσσική παράμετρος στη γραφή της Μ.Α., όπου μαρτυρά την επιτακτική ανάγκη για παρέμβαση και δράση. Ο λόγος της προτρεπτικός, επιβλητικός, αλλού ξυράφι, αλλού λεπίδι και αλλού ιαματικός λυγμός για τα συγκαιρινά και τα αλλοτριωμένα. Μια υποδόρια συνεχής αφύπνιση η γραφή της.

Γράφει στη σελ. 44 του βιβλίου, στο ποίημα με τον τίτλο "Εγκατάλειψη: "Το λεπίδι τους βαθιά χαρακιά. / Καισαρική τομή / γεννοβολά τον πόνο / μοναδικό τους γόνο / σε κορμί αφημένο / ούτε ζωντανό / ούτε πεθαμένο..."


Με φιλοσοφική ενατένιση διεισδύει και στα ανθρώπινα και στα φυσικά συμβάντα η ποιήτρια. Ασύμφορο το παρόν. Οι δυσκολίες της ζωής μοιάζουν προκλήσεις, είναι εκπαιδευτικές ασκήσεις αντοχής και ενδυνάμωσης, υποστηρίζει. Η  "αστραπή της ζωής" με τα νάματα -θετικά, δυσοίωνα ή απρόοπτα- προσφέρεται "σαν Θεία Μετάληψη"  και οφείλουμε να κοινωνήσουμε. Η συλλογική συμπόρευση, η ευθύνη και η δράση είναι η πρόταση της ποιήτριας, για διαφυγή και μεταστροφή από τα δύσβατα, από τις δυστοκίες της ζωής και τα επώδυνα. Μια ζωή που αξίζει να την γευόμαστε γουλιά-γουλιά, όπως γράφει στη σελ. 68: "Γουλιά-γουλιά η κάθε μας στιγμή / το ποτήρι της ζωής μας το γεμίζει / όμορφη, μεθυστική. /Ανεπανάληπτοι εμείς, μοναδικοί / στο στολίδι επάνω που λέγεται γη / έχουμε άπειρους λόγους να ζήσουμε, / το δώρο της ζωής να τιμήσουμε."


Στην ποίηση της Μ. Α., οι οραματιστές και οι πρωτοπόροι μέσα από την πάλη των αντιθέτων, μέσα από μια επίπονη ανοδική πορεία ακολουθούν την μοναξιά της πρωτοπορίας. Οδεύουν στα αγκαθερά με ρηξικέλευθο βηματισμό, οδεύουν με τα στοιχεία του "κατ' εικόνα" από την πλάση τους και πληρώνουν το τίμημα  του αυτεξούσιου με την προσωπική τους αιμορραγία.  Η δικαίωσή τους φαντάζει μεταγενέστερη πράξη.


Διαβάζουμε στη σελ. 25: "Η μοναξιά της πρωτοπορίας! / Με καρφωμένο πάνω της σταυρό/ αιμορραγεί, αιμοδοτεί με πρόοδο / το σώμα της εξέλιξης της νέας κοινωνίας".


Στη συνέχεια του βιβλίου, ο θεματικός ιστός της ποιήτριας διευρύνεται. Μιλά για το σύμβολο ζωής, τη μάνα, για το χρέος μας απέναντι στην τρίτη ηλικία, για την σοφία της ωριμότητας και τον φόβο που ελλοχεύει στο υποσυνείδητο του ανθρώπου, για το απροσδόκητο, για τον μισάνθρωπο με τα μισερά και απάνθρωπα στις αγκυλώσεις του αλλά και για τον χρόνο που  πρυτανεύει και κουρσεύει με τις φθοροποιές του δυνάμεις. 


Στη ποίημα με τον τίτλο "Το γέρικο σκαρί" γράφει: "Κάποτε πλεούμενο ευτυχισμένο / τώρα κουφάρι μοναχό / που ζει παρατημένο / δίπλα στη θάλασσα / που κάποτε αρμένιζε, / απ' όλους ξεχασμένο...." 


Επίσης άξιες μνείας είναι οι αναφορές της Μ. Α. στο φυσικό τοπίο με τη αναλγητική του προσφορά και τις άπειρες σημάνσεις και τους συμβολισμούς του.  Η ποιήτρια αφουγκράζεται, εικονοποιοεί και καταγράφει το φυσιολατρικό μας επιστέγασμα και την επίδρασή του στη ζωή μας. Η φύση διδάσκει, προτείνει, αντιπροτείνει, θεραπεύει. Η φύση με τις θεϊκές της στιγμές γιγνώσκει, μεγαλουργεί. Η ποίηση στέκεται άλλοτε ο διαμεσολαβητής και άλλοτε ο αρωγός της.


Διαβάζουμε στη σελ. 70, στο ποίημα που τιτλοφορείται "Το φθινόπωρο των επαναπροσδιορισμών": "Κρύο. / Βροχή. / Γκρίζα η μέρα./ Χειμώνιασε, ψυχή μου! / Οι διαβάτες λιγόστεψαν στους δρόμους./ Αραιά και πού μια "καλησπέρα". / Άδεια του πάρκου τα παγκάκια / άδεια και τα κλαδιά των δέντρων από φύλλα...."


Και λίγο πιο κάτω στη σελ. 72, διαβάζουμε στο ποίημα με τίτλο "Η βροχή": "Λατρεύω τη βροχή! / Άλλοτε πιο ήπια, / άλλοτε σαν καταιγίδα / μαστίζει ψυχές και σώματα. / Ρούχα βρεγμένα, παπούτσια μουσκεμένα, / το βήμα γίνεται ταχύ.../ Ακολουθεί ουράνιο τόξο στην ψυχή μας, / όπως στον ουρανό μετά την καταιγίδα..."                                                    
Και λίγο πιο πριν, στη σελ. 54 γράφει η ποιήτρια: "Το φως του ήλιου / μέσα από τις γρίλιες / καθώς περνά / ξυπνάει την ελπίδα. / Άλλη μια μέρα! / Το θαύμα της ζωής / θα ζήσω /ξανά!


Με το θαύμα της ζωής για την "Ιθάκη" σου να πορεύεσαι, καλοπόρευτες και οι "Ανακατευθύνσεις" σου αγαπητή Μαργαρίτα. Καλοτάξιδες, με ούριους ανέμους στα ευφρόσυνα μονοπάτια και στις καλλίροες λεωφόρους της ζωής.


Αθήνα 17/5/2019
Καλλιόπη Δημητροπούλου

Τρίτη 14 Μαΐου 2019

NON OMNIS MORIAR


Κι όταν άνοιξε η διαθήκη έμαθα
πως δεν τα αποκάλυψε όλα
ο άγιος της Πάτμου.
Δεν έγραψε για τον αβοήθητο θεό της γης

που αγρυπνούσε με το νεκρό σκαθάρι
με τους άπορους, τις πόρνες.
Δε μίλησε για τις αυτόχειρες νυχτιές
στου πρόσφυγα το τεντωμένο δέρμα
για τα τραπέζια συνεδριάσεων
με τα γυμνά γεγονότα
για τον Αββά Σεγιές, τον Βοναπάρτη
και τις συνομωσίες ολκής.
Φτωχέ άνθρωπε
στην αποψινή δεξίωση
παραβρέθηκαν κι άλλα θηρία
από το Κόσσοβο, τη Γκουέρνικα, τη Χιροσίμα.
Παλιοσιδερικό ο κόσμος
κι ο άνεμος όλο φυσάει φόβο
όλο φυσάει θάνατο.
Κακόμοιρε Φιοντόρ
κι ο Μίσκιν σου νεκρός.

 
14/5/2019
Κ. Δημητροπούλου